Hệ thống pháp luật lao động tại Đức được xây dựng để bảo vệ quyền lợi của tất cả người lao động, bao gồm cả công dân nước ngoài đang sinh sống và làm việc hợp pháp tại quốc gia này. Người lao động quốc tế, dù làm việc theo hợp đồng ngắn hạn hay dài hạn, đều được hưởng các quyền cơ bản và phải tuân thủ các nghĩa vụ theo quy định của pháp luật liên bang.
Dưới đây là những nội dung quan trọng mà người lao động nước ngoài tại Đức cần nắm rõ:
1. Quyền bình đẳng trong lao động
Theo luật Đức, mọi người lao động – không phân biệt quốc tịch – đều có quyền được đối xử công bằng tại nơi làm việc. Điều này bao gồm:
- Quyền nhận mức lương không thấp hơn mức tối thiểu theo quy định pháp luật.
- Quyền không bị phân biệt đối xử về giới tính, nguồn gốc, tôn giáo, tuổi tác hay xu hướng tình dục.
- Quyền tiếp cận cơ hội nghề nghiệp công bằng, bao gồm đào tạo, thăng tiến và phúc lợi xã hội.
2. Hợp đồng lao động bằng văn bản
Theo Luật Hợp đồng lao động (Nachweisgesetz), kể từ ngày 1/8/2022, người sử dụng lao động có nghĩa vụ cung cấp hợp đồng lao động bằng văn bản cho người lao động chậm nhất trong ngày đầu tiên bắt đầu làm việc. Hợp đồng phải ghi rõ các thông tin như:
- Chức danh công việc
- Mức lương, thời gian trả lương
- Thời gian làm việc hằng tuần
- Thời hạn hợp đồng (nếu có)
- Thời gian nghỉ phép
- Thời hạn thông báo khi chấm dứt hợp đồng
👉 Người lao động nên lưu ý: không nên làm việc khi chưa nhận được hợp đồng rõ ràng.
3. Giờ làm việc và thời gian nghỉ ngơi
Luật Quy định về Thời gian làm việc (Arbeitszeitgesetz) quy định:
- Thời gian làm việc tối đa: 8 giờ/ngày, có thể tăng lên tối đa 10 giờ/ngày nếu bình quân không vượt quá 8 giờ trong vòng 6 tháng.
- Người lao động có quyền nghỉ giải lao sau:
- 6 giờ làm việc: nghỉ tối thiểu 30 phút
- 9 giờ làm việc: nghỉ tối thiểu 45 phút
- Sau mỗi ngày làm việc, người lao động có quyền được nghỉ ngơi ít nhất 11 giờ liên tục.
4. Lương tối thiểu
Từ 1/1/2024, mức lương tối thiểu tại Đức được ấn định là 12,41 euro/giờ (tăng lên theo quyết định của Ủy ban Lương tối thiểu). Tất cả người lao động, bao gồm cả người nước ngoài, đều có quyền hưởng mức lương
này, trừ một số ngoại lệ như học nghề, thực tập sinh ngắn hạn hoặc chương trình đặc
biệt.
5. Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Người lao động tại Đức bắt buộc phải tham gia hệ thống bảo hiểm xã hội, gồm:
- Bảo hiểm y tế (Krankenversicherung)
- Bảo hiểm hưu trí (Rentenversicherung)
- Bảo hiểm thất nghiệp (Arbeitslosenversicherung)
- Bảo hiểm tai nạn lao động (Unfallversicherung)
- Bảo hiểm chăm sóc dài hạn (Pflegeversicherung)
Một phần tiền lương của người lao động sẽ được khấu trừ hàng tháng để đóng các khoản này, với tỷ lệ chia đều giữa người lao động và chủ sử dụng lao động.
6. Nghỉ phép và nghỉ ốm có lương
- Người lao động làm việc đủ 6 tháng có quyền nghỉ phép tối thiểu 20 ngày/năm (đối với 5 ngày làm việc/tuần). Nhiều công ty áp dụng mức 24–30 ngày tùy theo thỏa thuận.
- Khi bị ốm, người lao động phải nộp giấy chứng nhận y tế sau ngày 3 bị bệnh và được hưởng lương nguyên trong tối đa 6 tuần đầu tiên.
7. Chấm dứt hợp đồng và bảo vệ việc làm
- Luật bảo vệ người lao động khi bị sa thải (Kündigungsschutzgesetz) yêu cầu chủ lao động có lý do chính đáng để chấm dứt hợp đồng với người lao động làm việc trên 6 tháng và trong công ty có trên 10 nhân viên.
- Thời gian thông báo chấm dứt hợp đồng được quy định rõ, ví dụ: 4 tuần nếu người lao động làm dưới 2 năm, và có thể tăng lên đến 7 tháng với thâm niên trên 20 năm.
8. Quyền thành lập và gia nhập công đoàn
Người lao động nước ngoài tại Đức có quyền thành lập, gia nhập hoặc không gia nhập công đoàn theo ý muốn. Công đoàn là tổ chức đại diện bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động trong các vấn đề như: điều kiện làm việc, mức lương, thỏa ước tập thể, và tranh chấp lao động.
9. Giải quyết tranh chấp lao động
Nếu xảy ra tranh chấp, người lao động có thể:
- Trao đổi trực tiếp với chủ sử dụng lao động
- Nhờ sự hỗ trợ từ công đoàn hoặc luật sư lao động
- Khởi kiện ra Tòa án lao động (Arbeitsgericht) nếu không giải quyết được
Người lao động nước ngoài tại Đức không chỉ có trách nhiệm tuân thủ luật pháp mà còn được bảo vệ đầy đủ quyền lợi như công dân bản địa. Việc nắm vững các quy định này sẽ giúp bạn làm việc an toàn, ổn định và có định hướng phát triển lâu dài trong môi trường chuyên nghiệp tại Đức.